Hammam odası denildiğinde akla üç özel oda gelir. Bu odaların her birinin özel bir amacı vardır. Bir Türk hamamını ziyaret ederken sizi ne bekliyor bilmeniz için her birini gözden geçireceğiz.
Hamamın Farklı Odalarının Keşfi
Tipik bir tarihi hamamda üç ana oda bulunur. Hepsinin farklı işlevleri ve tasarımları vardır:
- Giriş veya “Camekan”
- Sıcak oda veya “Sıcaklık”
- Soğuk oda veya “Soğukluk”
Modern Türk hamamlarında, saunalar, jakuziler veya masaj odaları gibi ek odalar da bulunabilir. Şimdi her bir odanın amacını ve aralarında nasıl yer değiştirebileceğinizi görelim.
Camekan (Giriş)
Camekan kelimesi aslında Farsçadan gelen iki kelimeden oluşur; ilki “came” yani kıyafet, ikincisi ise “kan” yani çıkarmak anlamına gelir. Yani temel olarak kıyafetlerinizi çıkardığınız yer anlamına gelir. Bu bölüm giriş holü, dolaplar ve soyunma kabinlerinden oluşur. Giriş holünde, hamam personeli tarafından karşılanırsınız ve telefonunuzu emanet olarak verebilirsiniz çünkü hamamın diğer odalarına telefonla girmek yasaktır.
Bu aşamadan sonra kıyafetlerinizi çıkarıp kendinizi bir peştamalle, ya da Türk hamamı havlusu da diyebilirsiniz, sarmanız gerekmektedir. Eşyalarınızı dolabınıza koyduktan sonra, Türk hamamı deneyiminize hazır hale gelirsiniz.
Sıcaklık (Sıcak Oda)
Bu oda genellikle 40 ile 50 derece arasında tutulduğu için sıcak oda olarak adlandırılır. Bu odanın amacı, vücudunuzu temizlenmeye hazırlamak ve ısı ile kaslarınızı rahatlatmaktır.
Ortada yükseltilmiş sıcak bir mermer taş bulunur ve üzerine uzanabilirsiniz. Bu odada ayrıca sıcak su alabileceğiniz veya biraz serinleyebileceğiniz musluklarla donatılmış kurnalar bulunur. Her hamam kurnası da mermerden yapılmıştır.
Orta sıcak mermer taşın üzerinde uzanırken, görevli tüm vücudunuzu ölü derilerden arındırmak için keselemeye başlar. Hammam ritüelinin bir başka bölümü de köpük banyosu veya köpük masajıdır. Peeling işleminden sonra, banyo görevlisi sizi durular ve kese kullanarak vücudunuzdaki kirden arındırılırsınız.
Sauna
Bazı umumi hamamlarda, buhar banyoları veya saunalar için ayrılmış bir oda bulunabilir. Bir Türk hamamında, sauna da mermerden yapılmıştır fakat geleneksel olarak saunalar ahşaptan yapılır. Bu tür bir saunada odanın ortasındaki sıcak taşların üzerine su dökülerek buhar elde edilir.
Soğukluk (Soğuk Oda)
Sıcaklığın tersi nedir? Soğuk! Yoğun bir kese ve masajdan sonra daha da rahatlama seansı soğuk odada yapılır. Soğuk oda, Türk hamamı deneyiminin genellikle son durağıdır. Bu oda da mermerden yapılmıştır. Genellikle birkaç duş veya içine dalabileceğiniz bir soğuk havuz bulunur. Soğuk su, gözeneklerinizi kapatır ve vücudunuzun ve kaslarınızın yeniden ayarlanmasına yardımcı olur. Tüm bu işlemlerden sonra,
hamam personeli size Türk çayı ve atıştırmalıklar getirir.
Hamam Mimarisi ve Tasarımı
Bir Türk hamamını dünyada benzersiz kılan bir diğer unsur, mimarisi ve tasarımıdır.
Fas hamamı gibi benzer yerlere rağmen,
mimari tasarım konusunda Türk hamamlarının eşi benzeri yoktur. Daha sonra 14. yüzyılda İslam etkisi tasarımda da kendini gösterdi.
Türk Hamamı Mermeri
Türk hamamının yapımında kullanılan ana malzeme mermerdir. İşte mermerin hamam yapımında ve tasarımında bu kadar tercih edilmesinin nedenleri:
- Dayanıklılık
- Isı tutma
- Estetik
- Hijyen
Şimdi, her bir bu unsurun Türk hamamı yapımında mermerin neden bu kadar tercih edilen bir malzeme olduğunu görelim.
Dayanıklılık
Hamam yapımında kullanılabilecek diğer malzemelerle karşılaştırıldığında, mermer çok dayanıklıdır. Bu, hamam için mermeri harika bir seçenek yapar.
Aşınma süresi çok yavaştır, bu da değiştirme veya onarma gerektirmeden daha uzun süre kullanılmasını sağlar. Mermerin dayanıklılığı aynı zamanda ısıya dayanıklılığıyla da ilgilidir. Sürekli sıcaklık değişimleri taşı fazla etkilemez. Sıcaklık değişimlerinden dolayı kırılma belirtileri görülmez, bu da onu hamam için en iyi seçenek yapar.
Isı Tutma
Sıcaklıktan bahsetmişken, mermer ısıyı emme ve tutma konusunda da harikadır. Bu özellik sayesinde hamamın içindeki ısıyı korumak için fazla güç ve enerji harcamanıza gerek kalmaz. Hamam ortamını minimum enerji ile ısıtmak, misafirler için ideal bir sıcaklık sağlar.
Estetik
Mermer sadece dayanıklı ve ısıyı iyi tutan bir malzeme olmakla kalmaz, aynı zamanda inşaat ve tasarımda kullanılan en güzel malzemelerden biridir. Mermer, rengi, damarlı deseni ve pürüzsüz yüzeyi ile hamamın iç kısmına üst düzey bir lükslük katar.
Hijyen
Hijyen, hem banyo kültürü hem de hamam ile el ele gider. Bu konuda mermerden daha iyi bir seçenek olabilir mi? Mermerin pürüzsüz yüzeyi suyun emilmesini engeller. Bu da bakteri ve küf oluşumunu önler ve temizliği kolaylaştırır. Hamam gibi bir yer için bu özellik mermeri en iyi yapı malzemesi yapar.
Hamam Oturma Düzeni ve Yerleşimi
Hamama gitmenin ana nedeni temizlenmek olsa da, ikinci en önemli neden sosyalleşmektir. Ana hamam odası, yani sıcak oda, genellikle hamamdaki en büyük odadır ve insanların oturup sosyalleşebileceği mermer banklar veya platformlar bulunur. Sosyalleşme soğuk odaya kadar devam edebilir. Bazı hamamlarda rahatlamak ve sosyalleşmek için ayrılmış salonlar da bulunabilir.
Hamam Ortamı
Size ve diğer misafirlere huzur ve dinginlik sağlamak için en iyi ortamı yaratmak amacıyla, hamam personeli aromaterapi olarak tütsü çubukları kullanır. Yoğun aydınlatılmış bir odadan uzak, hafif müzik eşliğinde zihinsel olarak rahatlamaya hazırlanmanız kolaylaşır. Tarihi hamamlarda, ana hamam odasında doğal ışık girmesine izin veren gökyüzü ışıkları bile görebilirsiniz. Bu yüzden hamam odaları genellikle yüksek tavanlı kubbelerle kaplanmıştır.
Sakinleştirici Renkler ve Dekor
Hamamlarda kullanılan renk şemaları değişiklik gösterebilir. Geleneksel ve tarihi mekanlarda genellikle mermerin doğal renkleri olan bej veya beyaz gibi renkleri tercih edilir. Bu renkler sadece sakinleştirici olmakla kalmaz, aynı zamanda saflığın sembolüdür. Toprak tonları mütevaziliği simgelerken, tasarımlarda suyu ve doğayı andıran bazı mavi, turkuaz ve yeşil tonları da bulunabilir. Daha modern hamamlar müşterilerine lüks bir his vermek için altın ve gümüş detaylar da kullanabilir.
Göbek Taşı Hamamı
Eğer hamam odaları hakkında yazdığımız bilgilendirme kısmını okuduysanız, özellikle sıcak oda hakkında ne demek istediğimizi biliyorsunuzdur. Sıcak odanın ortasında yükseltilmiş bir platform üzerinde büyük bir mermer bulunur bulunur ve bu platform ısıtılır. Bu sıcak mermer taşı, aynı zamanda göbek taşı olarak da adlandırılır, sıcak odaların önemli bir unsurudur. Üzerine uzanıp rahatlayabilirsiniz. Ayrıca vücudunuzun tamamı burada kese ile temizlenir.
Göbek taşının altındaki ısıtma, yarı çıplak olduğunuz için taşın üzerine uzanmayı daha kolay hale getirir.
Hamam Ritüelleri ve Gelenekleri
Gittiğiniz her yerin kuralları olduğu gibi Türk hamamının da kendine özgü ritüelleri ve gelenekleri vardır. Bu geleneklere uyarak, otantik bir Türk hamamı deneyimi yaşayabilirsiniz.
- Üzerinizi çıkarmak ve kendinizi bir peştamalle sarmak.
- Sıcak odaya girip göbek taşının üzerine uzanarak vücudunuzu sıcağa alıştırmak.
- Bir hamam görevlisinin kese ile tüm vücudunuzu keselemesi
- Sıcak su ile durulandıktan sonra hamam görevlisi sizi köpüklerle kaplaması ve vücudunuzu durulaması.
- Soğuk odaya geçip rahatlamaya devam etmek ya da soğuk havuza dalmak.
- Türk çayı ve atıştırmalıkların keyfini çıkarmak.
Tüm bunlar, Türk hamamındaki diğer misafirlerle birlikteyken gerçekleşir ve insanlarla sosyalleşebileceğiniz bir ortam hakimdir.
GoTürkiye: Official Travel Guide of Türkiye, Traditional Turkish Hammams
Bahtiyar Karatosun M, Baz T. N. Turkish Baths as Cultural Heritage in the Context of Tangible and Intangible. Architecture Research 2017, 7(3): 84-91 DOI: 10.5923/j.arch.20170703.03.